بندهای حمایتی از سرمایه گذار در تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری قسمت دوم

تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری (Term Sheet) سندی است که به تشریح مسائل مهم مالی و اقتصادی، میزان کنترل و تصمیم‌گیری و بندهای حمایتی از سرمایه گذار می‌پردازد. در واقع سرمایه‌گذاران با استفاده از این سند، پیش‌نویس قرارداد سرمایه‌گذاری را تهیه و تنظیم می‌نمایند.

اطلاعاتی که معمولا در تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری آورده می‌شوند را می‌توان به 3 دسته تقسیم‌بندی کرد:

• 1) شرایط اقتصادی و مالی
• 2) شرایطی که بر روی کنترل و قدرت تصمیم‌گیری اثر دارند.
• 3) بندهای حمایتی از سرمایه‌گذار

در مطلب «بندهای حمایتی از سرمایه گذار» برخی از این شرایط را بررسی کردیم و در ادامه نگاهی داریم به سایر شروط حمایتی.

1. حق تقدم در خرید سهام جدید (RIGHT TO PARTICIPATE PRORATA IN FUTUER/ROUND- PREEMPTIVE RIGHT)

این بند به سرمایه‌گذاران این حق را می‌دهد که متناسب با میزان سهام خود در صورت صدور سهام جدید در آن مشارکت داشته باشند. البته این حق می‌تواند محدود شود به سرمایه‌گذارانی که بخش بزرگی از سهام را در تملک دارند. اگر سرمایه‌گذاری تصمیم گرفت که قسمتی از سهام جدید را متناسب با میزان سهام خود خریداری نکند، سایر سهامداران این حق را خواهند داشت که متناسب با میزان سهام خود آن را خریداری کنند. در واقع این بند سرمایه‌گذاران را قادر به حفظ سهام و مالکیت خود در شرکت در صورت صدور سهام جدید می‌کند. حفظ درصد مالکیت می‌تواند یک موضوع کلیدی برای سرمایه‌گذار باشد. این حق ممکن است با بند PAY TO PLAY ترکیب شود. به این صورت که اگر با داشتن حق تقدم در خرید سهام جدید، سرمایه‌گذار در راند بعدی سرمایه‌گذاری شرکت نکند، برخی از حقوق حمایتی از آن گرفته و مجازات‌هایی اعمال می شود (مثل تبدیل سهام ممتاز به سهام عادی با نرخ تبدیل 1 به 1).

این شرط یک بند استاندارد در تفاهم نامه سرمایه گذاری است. خیلی ارزش بحث و مذاکره ندارد فقط باید حواستان باشد که سرمایه‌گذار چیزی به آن اضافه نکرده باشد. مثلا حق خرید تمامی سهام جدید صادر شده در آینده. چون در صورت افزودن چنین جمله‌ای، عملا در آینده (از طریق افزایش سرمایه و خرید کل سهام جدید) مالکیت کسب و کار شما متعلق به سرمایه گذار خواهد بود. همچنین، شما بدون جلب نظر سرمایه گذار قادر به ورود سایر سرمایه گذاران و استفاده از منابع و شبکه غیر مالی آن‌ها نخواهید بود.

نمونه بند قراردادی حق تقدم در خرید سهام جدید:

هنگام افزایش سرمایه حق اولویت از سهام ممتاز قابل سلب نخواهد بود. این حق اولویت علاوه بر درصد سهام سهامداران ممتاز تا سقف ... درصدی شدن آنها نیز ادامه خواهد داشت؛ بدین معنی که تا زمانیکه در افزایش سرمایه، درصد سهام سهامداران ممتاز به .... درصد برسد، حق اولویت مشارکت در افزایش سرمایه از سایر سهامداران سلب شده و به سرمایه گذار اختصاص خواهد داشت.

2. عدم مذاکره همزمان (NO-SHOP):

با توجه به اینکه سرمایه‌گذاران زمان و هزینه قابل توجهی را برای انجام راستی آزمایی (DUE DILIGENCE)در حین مذاکره صرف می‌کنند، بنابراین تمایلی ندارند که طرف مقابل از سرمایه گذار به عنوان ابزار مذاکره و فشار (Leverage) برای سایر مذاکرات استفاده کند. این بند در واقع کارآفرین را از انجام مذاکره همزمان منع می‌کند. کارآفرینان باید توجه داشته باشند که موافقت با این بند در مراحل ابتدایی جذب سرمایه می‌تواند باعث از بین رفتن سایر فرصت‌های موجود شود. این بند می‌تواند بسیار حائز اهمیت باشد. بخصوص در مواقعی که شما نیاز مبرم به پول دارید و نمی‌توانید زمان زیادی را منتظر بمانید. از نگاه برخی کارآفرینان این بند می تواند مشکل‌زا و غیرمنصفانه باشد. زیرا سرمایه‌گذاران هیچ تعهد و ضمانتی به سرمایه‌گذاری ندارند. البته لازم به ذکر است که از نگاه سرمایه گذار نیز این بند به دلیل هزینه بالای راستی آزمایی کاملا منطقی و منصفانه می باشد.

3. محرمانگی اطلاعات (CONFIDENTIALITY)

همان‌طور که از عنوان مشخص است این بند به تعهدات طرفین به حفظ محرمانگی اطلاعات ارائه شده می‌پردازد.

4. حق دسترسی و دریافت اطلاعات(Information Right)

شرکت می‌پذیرد به صورت ماهانه یا فصلی گزارشات مالی، بازاریابی، اجرایی و ... به سرمایه‌گذار ارائه نماید، همچنین حق بررسی و حسابرسی نیز اعطا می‌شود. این حق صرفا برای اطمینان یافتن از شرایط سرمایه‌گذاری است.

5. نحوه استفاده از عواید و درآمد ها(Use of Proceeds)

ممکن است که سرمایه‌گذاران نحوه استفاده از درآمد شرکت (هزینه کرد) را مشخص کند. مثلا 10 درصد برای توسعه محصول و خدمات یا 20 درصد برای بازار یابی.

6. شرایط انعقاد تفاهم نامه:

معمولا در تفاهم نامه شرایط مورد نیاز جهت نهایی کردن معامله و انعقاد قرارداد سرمایه‌گذاری ذکر می‌شود. بطور مثال ارائه گزارشات فنی، بازار، مالی و انجام راستی آزمایی توسط سرمایه‌گذار.

7. حق ثبت (Registration Right)

شرایط عمومی و کلیات حقوق سرمایه گذاران در هنگام عرضه عمومی سهام (Initial Public Offering) را می کند. معمولا این بند در ایران کاربرد بسیاری ندارد و در تفاهم نامه های سرمایه گذاری به آن اشاره نمی‌شود.

8. حق اولویت در خرید یا عدم خرید سهام بنیان‌گذاران (Right of First Refusal)

اگر بنیان‌گذاران تصمیم به فروش سهام خود به شخص ثالث را داشته باشند این شرط آن‌ها را ملزم می‌نماید که ابتدا این فرصت را به سرمایه‌گذار اعطا نمایند تا تحت شرایط اقتصادی که شخص ثالث تمایل به خرید سهام داشت، آن را خریداری نماید. در صورتی که سرمایه‌گذار تمایلی به خرید نداشته باشد، بنیان‌گذار می‌تواند سهام خود را به شخص ثالث واگذار نماید.

نمونه بند قراردادی حق اولویت در خرید یا عدم خرید سهام بنیان‌گذاران:

در صورتی که هر یک از سهامداران شرکت قصد واگذاری سهام خود را داشته باشند، در شرایط برابر، دارنده سهام ممتاز نسبت به خرید سهام مزبور از اولویت برخوردار خواهد بود. چنانچه هر یک از سهامداران شرکت قصد واگذاری سهام خود را داشته باشند و به لحاظ مقررات این قرارداد با مانعی مواجه نباشد و سهامداران ممتاز نیز از خرید سهام مزبور انصراف داده باشند، سایر سهامداران به نسبت سهم خود در خرید سهام موصوف از اولویت برخوردار خواهند بود.

9. حق فروش مشترک (Right of Co-Sale) or (Tag-along)

اگر بنیان‌گذاران تمایل به فروش سهام خود داشتند و سهام آنان با حق اولویت در خرید، خریداری نشد، آن‌ها باید به سرمایه‌گذار حق مشارکت در فروش متناسب با سهام را اعطاء نمایند. این شرط به سرمایه‌گذار فرصت خروج جزئی را با الحاق کردن خود به بنیان‌گذار می‌دهد.

این بندها و شروط در تفاهم نامه سرمایه گذاری معمولا گنجانده می‌شوند و رایج هستند، ولی کارآفرینان می‌توانند در راستای تغییر برخی از آن‌ها تلاش کنند. بطور مثال بنیان‌گذار می‌تواند به گونه‌ای با سرمایه‌گذار مذاکره کند که در صورتی که سرمایه‌گذار تمایل به ایفای حق خود برای خرید سهام بنیان گذار را داشته باشد باید تمامی سهام را خریداری کند نه بخشی از آن را.

10. حق مجبور کردن سایر سهام‌داران به فروش سهام خود (Drag along)

در صورتی که سرمایه‌گذار تصمیم به فروش سهام خود بگیرد می‌تواند سایر سهام‌داران را ملزم به فروش سهام کند. این بند را می گنجانند تا زمانی که تعارض منافع پیش آمد و سرمایه‌گذار نتوانست بدون فروش سهام سهام‌داران عادی، سهام خود را بفروشد، از آن استفاده کند.

نمونه بند قراردادی حق مجبور کردن سایر سهام‌داران به فروش سهام خود:

تمامی سهامداران شرکت به نحو غیر قابل عزلی به «کمیته‏ی فروش و ادغام شرکت» وکالت می‏دهند که به صورت زیر به نمایندگی از ایشان عمل نمایند:

چنانچه حداقل نیمی از سهامداران ممتاز و حداقل یک سوم از سهامداران عادی توافق نمایند که مجموع سهام شرکت به شخص ثالثی واگذار شود و یا شرکت در شخصیت حقوقی دیگری ادغام گردد، تصمیم این افراد که از آنها به «کمیته‏ی فروش و ادغام شرکت» یاد می‎شود برای تمام سهامداران الزام آوره بوده و این کمیته می‏تواند به نمایندگی از تمام سهامداران نسبت به اجرایی نمودن تصمیم مذکور اقدام نماید.