سهام با نام و بی نام

هنگامی که سرمایه شرکت  های سهامی به قسمت  های برابر و مساوی تقسیم شوند، به هر قسمت سهم گفته می شود. این سهم، نشان دهنده میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی است. دارنده سهم نمی  تواند به نسبت سهم خود ادعایی برای مالکیت بخشی از دارایی  های شرکت را داشته باشد. اما به میزان سهم خود در شرکت، دارای حق و حقوق است. بر اساس این حق، سهام  دار توانایی استفاده از منافع شرکت را دارد. علاوه بر این، می تواند در مجمع عمومی رای دهد. در صورت انحلال شرکت، سهام دار از دارایی شرکت سهیم می شود.

ورقه سهم چیست؟

هر فرد با خریدن سهام از شرکت های سهامی، ورقه ای به دست می آورد که بیان کننده ی مالکیت وی بر مقدار مشخصی از سهام مربوطه است. این ورقه سندی قابلیت معامله دارد و ارزشمند است. ورقه یا برگه سهام دربرگیرنده ی اطلاعاتی مانند نام شرکت، شماره ثبت شرکت، نام و مشخصات صاحب سهام و مبلغ اسمی سهام خریداری شده است.

انواع سهام از نظر مشخصات و دارنده

تقسیم کردن سهام بر اساس مشخصات و دارنده آن، به دو نوع سهام با نام و بی نام صورت می گیرد.

سهام با نام

زمانی که در شرکت های سهامی، نام و مشخصات دارنده سهم بر روی ورقه سهام ذکر شود، به آن سهام با نام می گویند. جابجایی و یا واگذار کردن سهام در شرکت سهامی، بر اساس ماده 40 قانون تجارت، باید در دفتر ثبت سهام شرکت صورت گیرد و شخص واگذارکننده یا وکیل یا نماینده قانونی او وظیفه دارد که انتقال را در دفتر مزبور امضا کند.

دارندگان سهام با نام در شرکت های سهامی عام می توانند بدون موافقت مدیران شرکت، سهام خودشان را به افراد دیگر منتقل کنند اما در شرکت های سهامی خاص، امکان دارد برای جا به جایی و واگذاری سهام، و مبنی بر شرایط خاص درج شده در اساسنامه شرکت، به کسب اجازه از هیئت مدیره نیاز باشد.

سهام بی نام

اگر در شرکت های سهامی، نام و مشخصات صاحب سهم بر روی ورقه سهم نوشته نشده باشد، به آن سهام بی نام می گویند. تنظیم سهام بی نام به شکل سند و در وجه حامل صورت می گیرد و مالک، دارنده ی آن است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. واگذاری سهام بی نام، به ثبت آن توسط دارنده ی سهم و یا وکیل او در دفاتر شرکت نیازی ندارد.

حکم قانون برای انتقال و جابجایی سهام

افراد داری سهام، اعم از با نام و بی نام، باید حتما در مجامع عمومی مورد تشخیص قرار گرفته تا احراز هویت شوند. این عمل به منظور بهره مند شدن از مزایای سود سهام صورت می گیرد. علاوه بر این، ارائه اسامی و مشخصات سهام داران به حوزه های مالیاتی، به همراه اظهارنامه مالیاتی شرکت، الزامی است.

سهام داران وظیفه دارند قبل از تشکیل شدن مجمع، به شرکت مراجعه کنند و ورقه حضور در مجمع را اخذ کنند و در روز تشکیل مجمع عمومی، اطلاعات هویتی کامل خود را به همراه با آدرس، تعداد سهام و تعداد رای، در ورقه حضور و غیابی که به برای تشخیص هویت سهام داران و تعیین حد نصاب قانونی برای تشکیل مجمع ترتیب داده می شود، به ثبت برسانند. به سهامدارانی که از این راه جزو ردیف سهامداران شرکت به حساب آیند، ورقه سهم تعلق می گیرد و بنابراین آن ها از مزایا بهره مند می شوند. اگر سهامدار سهام خودش را با پرداخت مالیات واگذار کند، ۱۰ درصد از ارزش اسمی سهام اخذ و مفاصاحساب مالیاتی حقوق سهام به شخص دیگری انتقال داده می شود. به این نکته توجه شود که واگذاری و نقل و انتقالات سهام باید در دفاتر سهام شرکت به ثبت برسد.

انتقال دادن سهام در شرکت های سهامی

چون دفتر ثبت سهام در شرکت های سهامی معمولا وجود ندارد و همینطور شرکت ها فاقد برگه سهام هستند، ممکن است این موضوع مالکیت سهامداران رو دچار مشکل کند به این علت که هیچ دستگاه و ارگانی برای نظارت به این موضوع وجود ندارد. تنها مستند موجود برای اثبات مالکیت سهام سهامداران لیست سهام مجامع عمومی است که در اداره ثبت شرکت ها موجود می باشد و در موارد مقتضی مراجع قضایی در صورت عدم وجود دفتر سهام، به استعلام لیست سهامداران را از اداره ثبت شرکت ها می پردازد. اما دقت شود که این لیست به تنهایی نمی تواند ملاک صدور احکام قضایی باشد.

با توجه به این که سهام جزو حقوق مالی در نظر گرفته می شود و حکم مال منقول را دارد، به صورت قهری و اختیاری و قراردادی می تواند انتقال یابد. صلاحیت انتقال سهام با توجه به اساسنامه شرکت می تواند با مجمع عمومی عادی یا فوق العاده و یا با هیئت مدیره باشد. بنا به ماده 106 لایحه اصلاحی قانون تجارت، انتقال سهام از موارد الزامی برای ثبت به شمار نمی آید.

انتقال سهام بی نام

بر اساس ماده 39 لایحه اصلاحی قانون تجارت، سهام بی نام به صورت سند و در وجه حامل تنظیم و دارنده آن مالک محسوب می شود مگر آنکه خلاف این موضوع ثابت شود. نقل و انتقال سهام بی نام با قبض و اقباض ( ستاندن مال و دادن بهای آن) انجام می شود. گواهینامه موقت سهام بی نام در حکم سهام بی نام است و از نظر مالیات مشمول قوانین و مقررات سهام بی نام است. تا زمانی که تمام مبلغ اسمی سهام پرداخت نشده باشد، صدور ورقه سهم بی نام یا گواهینامه موقت بی نام غیر قانونی و ممنوع است. به تعهد کننده اینگونه سهام، گواهینامه موقت با نام داده می شود.

انتقال سهام با نام

بر اساس40 لایحه اصلاحی قانون تجارت انتقال سهام با نام باید در دفتر سهام شرکت به ثبت رسیده و انتقال دهنده یا وکیل یا نماینده قانونی او باید انتقال سهام را در دفتر سهام شرکت امضا کند. اگه تمام مبلغ اسمی سهم پرداخت نشده باشد، باید آدرس کامل انتقال گیرنده در دفتر سهام قید شود و به امضای انتقال گیرنده یا وکیل یا نماینده قانونی او برسد و از جهت اجرای تعهدات ناشی از انتقال سهام معتبر است. اگر هر تغییری در آدرس انتقال گیرنده به وجود بیاید، باید این تغییر در دفتر سهام ثبت و امضا شود. در هر نقل و انتقالی که این شرایط رعایت نشده باشد، هم از نظر شرکت و هم از نظر اشخاص ثالث بی اعتبار است. و فقط بین طرفین خریدار و فروشنده معتبر است و خریدار می تواند از طریق مراجعه قضایی فروشنده را به انجام مراتب بالا ملزم کند.

تفاوت انتقال سهام در شرکت سهامی عام و شرکت های سهامی خاص

در شرکت های سهامی عام نمی توان نقل و انتقال سهام را مشروط بر موافقت مدیران شرکت یا مجامع عمومی سهامداران دانست. اما در شرکت های سهامی خاص می توان در اساسنامه شرکت قید کرد که انتقال سهام با موافقت مدیران شرکت و یا مجمع عمومی سهامداران انجام شود. در حال حاضر در اداره ثبت شرکت ها، نقل سهام با قید موافقت مدیران در اساسنامه شرکت ، در صورت جلسه هیئت مدیره انجام می شود.

مفقود شدن سهام بی نام

به این علت که سهام با نام فقط برای صاحب سهم و با ارائه مدارک هویتی، قابل استفاده و بهره برداری است، به همیت علت در صورت مفقود و یا سرقت شدن، دارنده سهام با مشکلی مواجه نمی شود، اما این شرایط، در رابطه با سهام بی نام صدق نمی کند. طبق مواد 320 تا 334 قانون تجارت، همه ی دارندگان اسناد در وجه حامل، مالک و برای مطالبه کردن وجه آن، محق در نظر گرفته می شوند. مگر اینکه خلاف این موضوع به ثبت برسد.

در صورت مفقود شدن اوراق سهام بی نام، ذی نفع باید از طریق اقامه دعوی در دادگاه، سند بطلان سهام بی نام را درخواست کرده و اقدامات تامینی و پیشگیرانه را به منظور عدم پرداخت امتیاز سهم مزبور به اشخاص ثالث مطالبه کند. دادگاه نیز با توجه به مدارک واصله و بررسی شرایط، در صورتی که ادعای ذی نفع یا شاکی را صحیح اعلام کند، حکم اعلان از طریق روزنامه را برای دارنده سهم بی نام مجهول صادر می کند. بعد از این اتفاق، باید حکم دادگاه سه مرتبه در روزنامه رسمی منتشر شود. چنانچه پس از گذشت سه سال، ابرازکننده سهم محکوم شود یا اصولا سندی به دادگاه ابراز نکند، دادگاه حکم بر بطلان سهام بی نام را صادر می کند. در این شرایط ذی نفع می تواند مجددا سهم بی نام جدید را از شرکت مطالبه کند.

تبدیل سهام با نام به سهام بی نام

برای تبدیل کردن سهام با نام به سهام بی نام مراتب فقط یک نوبت در روزنامه کثیرالانتشار شرکت که آگهی های شرکت را منتشر می کند، درج می شود و مهلتی که نباید کمتر از دو ماه باشد، به صاحبان سهام داده می شود تا پس از انقضا مهلت مذکور برابر تعداد سهامی که تبدیل نشده است، سهام بی نام (در وجه حامل) صادر و در مرکز شرکت نگاهداری خواهد شد تا در موقعی که دارندگان سهام با نام مراجعه کنند، سهام با نام آنان اخذ و باطل و سهام بی نام به آن ها داده می شود. شرکت باید در تمامی موارد تبدیل سهام، مرجع ثبت شرکت ها را از تبدیل سهام خود به صورت کتبی مطلع کند تا مراتب به اطلاع همگان برسد. دارندگان سهامی که بر طبق مواد فوق سهام خود را تعویض یا تبدیل نکنند، نسبت به آن سهام حق حضور و رای در مجامع عمومی را نخواهند داشت.