سهام ممتاز

از انجایی که در کشور ما ، هنوز استارت اپ ها به عنوان یک قالب شرکت و یا کسب و کار در اداره ثبت شرکت ها شناخته نشده اند ، می بایست بر اساس قالب های موجود در قانون تجارت ، براساس مقررات موجود ، خود را به ثبت برسانند. به لحاظ ماهیت فعالیت استارتاپ ها و نیاز به نقل و انتقال سهام ، بهترین قالب شرکت ، قالب شرکت های سهامی و از نوع سهامی خاص می باشد. چرا که در سایر قالب های شرکت ها همچون با مسئولیت محدود ، تضامنی و نسبی ، سهام وجود ندارد بلکه هر شریک دارای سهم الشرکه در شرکت می باشد. در این متن به بررسی برخی امتیازاتی که هم بنیاگذاران و یا سرمایه گذاران می توانند داشته باشند می پردازیم.

سهم قسمتی از سرمایه شرکت است که طی یک ورقه با نام ورقه سهم ، میزان مشارکت و تعهدات صاحب آن را مشخص می کند. به طور کلی دو نوع سهم عادی و ممتاز در قانون برای سهام داران در نظر گرفته شده است. اگر برای این سهم امتیازات خاصی در مجمع عمومی فوق العاده تعیین شود ، به آن سهام ممتاز می گویند، در غیر این صورت ، نوع سهم ، سهام عادی خواهد بود .

حقوق مالی و غیر مالی صاحب سهم عادی بدین شرح است:

• ۱- حقوق مالی : سهیم شدن در دارایی شرکت – سهیم شدن در سود و منافع شرکت
• ۲- حقوق غیر مالی : حق اطلاع - حق عضویت در شرکت - حق رای - حق انتقال سهام

البته باید توجه داشت که در شرکت های سهامی تحت شرایط خاصی برای حق رای ، داشتن تعداد معینی از سهام ضروری است. به بیان دیگر ممکن است در اساسنامه شرکت درج شود که در تصمیم گیری های مجامع شرکت، کسانی می توانند رای دهند که حداقل ۱۵ سهم را دارا باشند. در این حالت کسانی که ۱۴ سهم و کمتر دارند ، نمی توانند در تصمیم گیری های مجامع نظر بدهند. همچنین است در شرکت های سهامی خاص ، میتوان برمبنای توافق و درج در اساسنامه ، حق انتقال سهام را از سهامداران سلب کرد.

انواع امتیازات سهام ممتاز:

قانون گذار در قانون تجارت ، امتیازات این نوع سهام را مشخص نکرده و به بیان دیگر ، سهام داران می توانند آزادانه در این مورد تصمیم گیری نمایند. بسته به نوع رابطه سهام دار با شرکت ، امتیازات نیز متفاوت خواهد بود. مثلا در قرارداد های سرمایه گذاری امتیازاتی که سرمایه گذار مطالبه می کند با امتیازاتی که هم بنیان گذار در قرارداد هم بنیان گذاران از آن استفاده می کند فرق می کند. تنها نکته ای که نباید فراموش شود آن است که این نوع امتیازات نباید با قوانین موجود در تعارض باشد. برخی از این امتیازات عبارتند از:

۱- حق اولویت در خرید سهام جدید

این امیتاز به این معنی است که هرگاه شرکت قصد افزایش سرمایه داشته باشد ، صاحب سهم ممتاز می تواند به نسبت سهام خود ، در افزایش سرمایه شریک شود. در این حالت سهام وی به میزان قابل توجهی بالا می رود. بالارفتن میزان سهام در شرکت های سهامی به معنی اعمال نفوذ بیشتر و حق تصمیم گیری خواهد بود.

۲- حق اولیت در خرید سهام در صورت خروج هر یک از سهام داران

زمانی که یکی از سهام داران بخواهد از شرکت خارج شود ، صاحب این امتیاز که غالبا سرمایه گذار است با اعمال حق اولویت خود ، سهام سهام داری که می خواهد از شرکت خارج شود را می خرد. در این حالت اگر در ابتدا صاحب سهام ممتاز ۳۰ درصد سهام داشته و شریک خارج شده ۲۵ درصد را مالک بوده، با خروج وی و اعمال حق اولویت ، سرمایه گذار مالک ۵۵ درصد سهام کل شرکت می شود. در این صورت اگر مبنای تصمیم گیری ها میزان سهام سهام داران باشد ، اداره شرکت از کنترل هم بنیان گذاران خارج می شود.

۳- حق اولویت در سرمایه گذاری

اصولا این نوع امتیاز را سرمایه گذاران برای خود امتیازی مطلوب می دانند. چرا که با توجه به تحلیل های مداوم استارتاپ ، اگر شرکت رو به رشد باشد با سرمایه گذاری در راند بعدی ، میزان سهام و اعمال نظر در تصمیم گیری ها و عملا اداره شرکت بالاتر رفته و هم چنین از رقیق شدن سهام خود در صورتی که آنتی دایلوشن نداشته باشند هم جلوگیری به عمل می آید.

۴- تصمیم گیری های مهم

یکی دیگر از امتیازات سهام ممتاز ، شرکت در تصمیم گیری های مهم است. مثلا قراردادهای مالی بالاتر از 50 میلیون تومان می بایست با موافقت صاحبان سهام ممتاز باشد. یا آنکه تصمیم گیری در خصوص انحلال ارادی در صورتی معتبر خواهد بود که صاحبان سهام ممتاز هم به آن رای موافق بدهند.

۵- سود ثابت یا بیشتر

صاحب سهام ممتاز می تواند برای خود مطالبه سود ثابت یا حتی سود بیشتر بنماید. قاعده آن است که هر کس به اندازه سهم خود در سود و زیان شرکت سهیم است. اما گاه برخی سهام داران بنا به شرایطی ، سودی بیشتر از سهام خود دریافت می دارند. مثلا ممکن است یکی از هم بنیان گذاران که صاحب ایده است ، بدین جهت بخواهد سود بیشتری دریافت نماید.

خلاصه آنکه در امتیازاتی که می شود برای سهام داران ایجاد کرد ، جز در موارد خاص ، محدودیت های جدی وجود ندارد. اما باید توجه داشت که نمیتوان برای صاحب سهم ممتاز ایجاد صلاحیت کرد. به بیان دیگر برخی موارد که در صلاحیت مجمع عمومی عادی ، فوق العاده و یا هیئت مدیره است را نمی توان به صاحب سهم ممتاز اعطا کرد. مثلا نمی توان گفت که هرگاه صاحب سهم ممتاز تصمیم به انحلال شرکت بگیرد ، نظر او ملاک عمل خواهد بود و شرکت منحل می شود. چرا که تصمیم گیری در این مورد اختصاصا در صلاحیت مجمع عمومی فوق العاده و بنا بر شرایط مقرر در قانون خواهد بود. همچنین است تغییر تابعیت شرکت ، تغییر موضوع فعالیت شرکت و مدت آن.

در تنظیم قراردادهای هم بنیان گذاران ، سرمایه گذاری و نگارش اساسنامه شرکت ، میبایست در خصوص معنا و مفهوم هر یک از امتیازاتی که به سهام داران اعطا می شود ، دقت و بررسی لازم انجام پذیرد تا هم از تضییع سهام داران جلوگیری شود و هم این که از بروز اختلافات بعدی پیشگیری شود.