بررسی تامین دلیل در واژه به معنای حفظ، نگهداری، ایمن کردن و امن کردن است و در نظام های حقوقی، منظور از تامین دلیل حفظ، نگهداری و شرح دلایل و وضعیت موجود در عرصه اختلاف و دعوا، برای امکان استفاده ذی نفع دعوا در تشریفات دادرسی آتی است. تامین دلیل، عملا مرحله ای پیش از طرح و ورود به دعوا است که پس از تقاضای ذی نفع، به وسیله مرجع صالح به صورت ملاحظه، صورت برداری یا تهیه گزارش و ثبت کتبی و صورت جلسه کردن اوضاع و احوال و دلایل موجود انجام می پذیرد.

به عنوان مثال مستاجری که احتمال می دهد که ممکن است میان خود و موجر اختلافی رخ دهد، پس از اتمام مدت اجاره و تخلیه مکان استیجاری، جهت عدم تعلق اجرت المثل و خسارت و نیز مطالبه ودیعه خود، این حق را دارد که تقاضای تامین دلیل از بابت خالی بودن عین مستاجره را مطرح کند یا در صحنه تصادف، در صورتی که شخص مقصر حاضر به جبران خسارت طرف مقابل نشود، وی که منظور همان خسارت دیده است ناگزیر به طرح دعوا جهت مطالبه خسارت است. در نتیجه تا زمان جلسه دادرسی برای این که هیچ یک از دلایل خود را در اثبات ادعای خویش یعنی مواردی همچون اوضاع و احوال و میزان خسارت وارده بر خودرو و آثار آن و شهادت شهود را از دست ندهد، این حق را دارد که تامین موارد مذکور را تقاضا نماید. مواد ۱۴۹ تا ۱۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی، در زمینه تامین دلیل است.

مطابق با ماده ۱۴۹، در صورتی که شخص ذی نفع احتمال بدهد که دسترسی به دلایل و مدارکی که وجود دارد، اعم از تحقیق محلی، کسب اطلاع از مطلعین، دریافت نظر کارشناس، دفاتر تجاری یا اوضاع و احوالی که به حکم قانون یا در نظر دادگاه دلیل به حساب می آید (امارات) یا وجود آن نشانی از موضوع مورد نظر باشد (قراین)، در آینده و زمان دادرسی دشوار و سخت خواهد شد یا دسترسی به آن ها از بین خواهد رفت، می تواند از دادگاه درخواست تامین دلیل نماید و تفاوتی وجود ندارد که این دلایل نزد خود وی (مدعی) یا نزد طرف دعوای آینده یا نزد ثالث باشد.

شرایط بررسی تامین دلیل چیست؟

در نتیجه مطابق با ماده مذکور و دیگر مقررات، تامین دلیل تابع شرایطی است:

• دلایل یا مدارکی وجود داشته باشد. نه آن که ذی نفع به دنبال به دست آوردن و جمع آوری دلیل باشد.
• این احتمال وجود داشته باشد که دسترسی به دلایل موجود در آینده غیر ممکن باشد یا دسترسی به آن ها با سختی و مشقت انجام پذیرد یا طبیعت دلیل به گونه ای باشد که در زمان مناسب، دسترسی به آن به همان شکل موجود، امکان پذیر نباشد.
• درخواست تامین دلیل از مرجع صالح انجام پذیرد.
• در تامین دلیل، از سوی طرف مقابل ممانعتی انجام نپذیرد. زیرا شخص مقابل این حق را دارد که مانع از بررسی تامین دلیل شود و نسبت به آن مقاومت نشان دهد.

مرجع صالح برای تامین دلیل چیست؟

مرجع صالح برای درخواست تامین دلیل، مطابق ماده ۱۴۹، دادگاه حقوقی است اما مطابق با بند ب ماده ۹ قانون شوراهای حل اختلاف تصویب شده در ۱۸ تیر سال ۱۳۸۷، مرجع صالح شورای حل اختلاف محلی که دلایل و امارات مورد درخواست در حوزه آن قرار گرفته، معرفی شده است و در صورتی که در حوزه مربوطه شورای حل اختلاف نبود، رسیدگی با دادگاه محل است.

با این تغییر در مرجع صلاحیت دار و عنایت به حدود اختیارات شوراهای حل اختلاف برخی موارد تامین دلیل در اجرای آن دچار تغییر شد. به عنوان مطابق با مواد قانون آیین دادرسی مدنی، تقدیم دادخواست تامین دلیل هم به شکل جداگانه و هم ضمن دادخواست دعوای اصلی امکان پذیر است. این در حالی است که با عنایت به حدود صلاحیت شورای حل اختلاف عملا امکان تقاضای بررسی تامین دلیل ضمن دادخواست مربوط به اصل دعوی، منتفی شد، مگر در مواردی که خواسته دعوای اصلی در نصاب صلاحیت شورای حل اختلاف باشد.

چگونه می توان تقاضای تامین دلیل داد؟

در حال حاضر تقاضای تامین دلیل از طرف ذی نفع بر روی فرم مخصوص دادخواست به تعداد خواندگان به اضافه یک نسخه، همراه با فتوکپی برابر اصل اوراق و اسناد تقدیم شورای حل اختلاف محلی که موضوع بررسی تامین دلیل در محدوده آن قرار دارد، می گردد. این درخواست شامل مشخصات طرفین (البته در صورتی که مشخص کردن طرف مقابل امکان پذیر نباشد، نیز درخواست تامین دلیل پذیرفته است)، عنوان دعوایی که برای اثبات آن تقاضای تامین دلیل شده و نیز ذکر موارد و اوضاع و احوالی که باعث درخواست بررسی تامین دلیل شده، است و در ادامه شورا با احراز فوریت موضوع تامین دلیل، موضوع را به یکی از کارشناسان رسمی دادگستری در رشته مربوط ارجاع و بعد از حضور مدیر دفتر شعبه مربوطه و کارشناس در محل و جلب نظر کارشناس، شورا صورت جلسه تامین دلیل را با ذکر نظر کارشناس تنظیم می نماید.

دادگاه اجرای تامین دلیل را به چه کسانی واگذار می کند؟

هرگاه قرار تأمین صادر شود، دادگاه می تواند اجرای آن را به افراد ذیل بسپارد:

• دادرس علی البدل.
• مدیر دفتر دادگاه.
• شخص قاضی صادر کننده رأی.

زمانی که تأمین دلیل مبنای حکم باشد. عضو اجرا کننده قرار وظیفه دارد، فقط آن چه را که مورد نظر متقاضی است، صورت برداری نماید نه بیشتر و نه کمتر. به عنوان مثال در صورتی که موضوع اجرای قرار تحقیق از شهود در یک موضوع خاص باشد، حق ندارد در خصوص مسایل دیگر از شهود تحقیق نماید یا در صورتی که موضوع اجرای قرار صورت برداری از اسناد مشخصی باشد، حق ندارد علاوه بر آن اسناد از سندهای دیگر که مورد تقاضا نیستند صورت برداری نماید. بعضا این امکان وجود دارد که تقاضای بررسی تامین دلیل همزمان برای چند دلیل باشد، به عنوان مثال تصادفی واقع و خسارتی به اتومبیل وارد شده است، در این مورد متقاضی این حق را دارد که از دادگاه تقاضای تامین دلیل برای شهادت شهود، معاینه محل و جلب نظر کارشناس کند.

مورد اجباری تامین دلیل چیست؟

تا اینجا با ذکر تعریف تامین دلیل این نکته مشخص شد که شخص ذی نفع، اجباری برای تامین دلیل ندارد بلکه با توجه به اوضاع و احوال برای فراهم نمودن موجبات طرح دعوا یا دفاع از خواسته و ادعای خویش اقدام به تامین دلیل می نماید. ولی در یک مورد هست که تامین دلیل موضوعیت دارد یعنی شخص می بایست این کار را طبق قانون انجام بدهد و آن مورد هم تخلیه عین مستاجره طبق قانون روابط موجر و مستاجر سال ۱۳۵۶ است. یعنی در صورتی که قرارداد اجاره شما تابع قانون نام برده باشد چون در این قانون اصل بر این است که مادامی که یک سری شرایط فراهم نشده قرارداد اجاره مستاجر تمدید می گردد، لذا مطابق با ماده ۱۳ این قانون هرگاه مستاجر به هر علت بخواهد مورد اجاره را تخلیه نماید و موجر از تحویل گرفتن ملک اجتناب کند مستاجر مکلف است به وسیله اظهارنامه از موجر یا نماینده قانونی وی تقاضا نماید که برای تحویل مورد اجاره حاضر گردد و در صورتی که در مدت پنج روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه حاضر نشد مستاجر باید ملک را کامل تخلیه نماید و این تخلیه را تامین دلیل کند یعنی کلید ملک را به دفتر دادگاه (اکنون در صلاحیت شورای حل اختلاف است) تحویل دهد و در صورتی که مستاجر این تامین دلیل را انجام ندهد تعهدات وی طبق شرایط قانونی و اجاره نامه ادامه پیدا می کند.

میزان اعتبار دلایل تأمین شده چگونه تشخیص داده می شود؟

مطابق با ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی مدنی تامین دلیل برای امنیت بخشیدن دلیل است و تشخیص درجه ارزش آن در موارد استفاده با دادگاه خواهد بود. در نتیجه صورت جلسه تامین دلیل حکایت از اعتبار و صحت دلایل ثبت شده نمی نماید و صرفا دلایل را تا زمان ارایه به محکمه حفظ می نماید و در صورت بروز دعوا این دادگاه است که باید به اعتبار آن دلایل رسیدگی نماید. تأمین دلیل، موجب افزایش ارزش و اعتبار یک دلیل نمی گردد.

لذا همچون هر دلیل دیگری خلاف دلیل تامین شده، از سوی خوانده قابل اثبات است. در نتیجه تأمین دلیل، نه فقط تاثیری بر ارزش دلیل مورد نظر ندارد، بلکه حتی به معنای پذیرش دلالت یک دلیل بر ادعای درخواست کننده نیز نیست.

در چه مواردی می توان تامین دلیل کرد؟

باید بگوییم در هر موردی که احتمال دهیم که استفاده از قراین و امارات موجود درمحل یا نزد شخص دیگری در آینده ممکن است متعذر یا دشوار گردد می توان از تامین دلیل استفاده نمود. تامین دلیل می تواند از راه هایی همچون تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین، گرفتن نظریه کارشناس یا صورت برداری از دفاتر تجاری انجام شود.

چگونه کار خود را به بهترین وکیل دادخواست تامین دلیل بسپاریم؟

بهترین وکلا برای شما کسانی هستند که تخصص دادخواست تامین دلیل دارند.

برای انتخاب بهترین وکیل برای شما، دادسان شرایطی از جمله:

• رزومه و قیمت پیشنهادی از چند وکیل
• هزینه مشاوره اولیه
• پیشنهاد متنی از چند وکیل متخصص کار خود
• امتیاز سایر کاربران به وکلا

را در نظر گرفته است و کافی است درخواست خود را ثبت فرموده تا موارد فوق را از چند وکیل دریافت بفرمائید.

هزینه ی اخذ وکیل دادخواست تامین دلیل چگونه است؟

هزینه ی اخذ وکیل دادخواست تامین دلیل معمولا درصدی از مبلغ مورد مطالبه می باشد.

هزینه مشاوره از وکیل متخصص دادخواست تامین دلیل در بازه قیمتی زیر قرار دارد.