اگر دارنده چک زمانی که جهت وصول وجه چک به بانک می رود، متوجه شود حساب صادر کننده از وجه مورد نیاز خالی است یا به هر دلیلی نتواند مبلغ چک را به دست بیاورد، به آن چک برگشتی یا چک بلا محل گفته می شود.

زمانی که دارنده ی چک با یکی از موارد زیر مواجه شود می تواند چک را برگشت بزند.

• نبود وجه نقد در حساب و یا کافی نبودن آن
• صادر کردن دستورعدم پرداخت وجه چک از سمت صاحب حساب به بانک
• اگر چک تنظیم چک به صورت نادرست انجام شود: تطابق نداشتن امضا، اختلاف در مطالب چک، قلم خوردگی
• اگر چک از حسابی صادر شود که مسدود است

چک برگشتی به دو نوع چک برگشتی حقوقی و چک برگشتی کیفری دسته بندی می شود.

راه حل های موجود برای وصول چک برگشتی

از مشکلات حقوقی رایج در جامعه بسیاری از شهروندان را با خود درگیر کرده است، دعاوی مرتبط با چک و چک برگشتی می باشد. در وضعیتی که چک بنا به دلایلی با گواهی عدم پرداخت از سمت بانک روبرو شود، دارنده چک برای مطالبه وجه آن احقاق حق قانونی اش، به جز از طریق دایره اجرای ثبت، می تواند از روش های زیر استفاده کند:

اقدام از طریق شکایت کیفری

با عنایت به صدور چک بر اساس اصلاحات صورت گرفته در سال ۱۳۸۲، دارنده چک می تواند پس از اخذ گواهی عدم پرداخت از بانک مربوطه، اقدام به مطرح کردن شکایت خود به طرفیت صادر کننده چک کند. دقت شود طرح شکایت کیفری مشروط به این می باشد که دارنده چک موارد زیر را رعایت کرده باشد:

• طی مدت 6 ماه از تاریخ صادر شدن چک، برای وصول مبلغش به بانک رفته باشد.
• با توجه به ماده۱۱ قانون صدور چک، بعد از مراجعه به بانک و اخذ گواهی عدم پرداخت، به طرح شکایت کیفری دست بزند.

واضح است که تنها علیه صادر کننده چک می توان اقدام به شکایت کیفری کرد، به همین دلیل شکایت کیفری علیه سایر اشخاص، یعنی ضامن و ظهرنویس، امکان پذیر نخواهد بود. از سمت دیگر طبق اصلاحات قانون صدور چک در سال ۱۳۸۲، چک وعده دار بدون تاریخ سفید امضا مشروط بوده و برای تضمین صورت گرفتن معامله، فاقد جنبه کیفری می باشد.

در شرایطی که هر یک از این موارد ثابت شود، طرح شکایت کیفری سرانجامی نخواهد داشت.

اقامه دعوا تجاری از طریق تقدیم دادخواست

به این خاطر که چک نیز مثل سفته و برات جزو اسناد تجاری درج شده در قانون تجارت به شمار می آیند، درنتیجه دارنده چک این حق را دارد که علیه همه مسئولین، شامل صادرکننده و ظهرنویس، با تقدیم دادخواست مربوط و تحت هر شرایطی، اقامه دعوا تجاری کند. اقامه دعوا تجاری شامل فرایابی است. این فرایا از قرار تامین خواسته بدون تودیع خسارات احتمالی به وجود می آید. از جمله ی این شرایط می توان موردهای زیر را نام برد:

• بر اساس مواد ۳۱۵ و ۳۱۷ قانون تجارت، گواهی عدم پرداخت، که جایگزین واخواست در سفته و برات می باشد، باید طی 15 یا 45 روز یا 4 ماه پس از تاریخ صادر شدن چک (برحسب مورد) دریافت شده باشد.
• طبق مواد ۲۸۶ و ۲۸۷قانون تجارت، طی مدت یک یا دو سال (بر حسب مورد) از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت، تقدیم دادخواست صورت گیرد. 

اقامه دعوای مدنی با تقدیم دادخواست

شخص دارنده ی چک، در هر صورتی می تواند علیه صادرکننده اقامه دعوا کند. برای این کار باید به دادگاه های عمومی حقوقی و بر اساس تشریفات قانونی آیین دادرسی مدنی دادخواست داد و مراجعه کرد. معمولا افراد دارنده چک از این راه برای مرحله آخر استفاده می کند.

آیا برگشت زدن چک هزینه بر است؟

برگشت زدن چک هم مانند سایر کارهای حقوقی نیازمند پرداخت هزینه هایی می باشد. در مرحله اول برای گرفتن گواهی عدم پرداخت چک، بانک مبلغ 12 هزارتومان را از شما دریافت می کند. ولی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی بر این اساس که پیش تر در سامانه ثنا قوه قضایه ثبت نام کردید یا نه، هزینه ها قابل تغییر هستند. البته این مبالغ بیشتر از 30 هزارتومان نمی شوند.

در روش هایی مثل ثبت و درخواست صادر شدن حکم اجراییه در دفتر ثبت، هزینه ای در ابتدا دریافت نمی شود. البته لازم به ذکر است که در محکمه های قضایی اول باید هزینه دادرسی پرداخت شود. پس از آن زمانی که قاضی به صدور حکم پرداخت، محکوم مبلغ را تقدیم می کند. 

جهت رسیدگی به شکایت کیفری، یعنی فقط برای چک ‌های روز و با صادر شدن حکم جلب علیه صادر کننده چک برگشتی، از ۶ هزار تا صد هزار تومان طبق وجه چک دریافت می ‌شود.

مجازات چک برگشتی چیست؟

با توجه به قوانین موجود در ایران، هر امری که با نظم عمومی در مغایرت باشد و باعث بهم خوردن امنیت و آرامش افراد جامعه شود، به عنوان یک عمل مجرمانه شناخته می شود و مجازات دارد. صادر کردن چک برگشتی نیز باعث از بین رفتن نظم عمومی می باشد. شخص صادرکننده چک باید نسبت به پرداخت وجه در تاریخ مقرر متعهد باشد.

با توجه به مبلغ چک برگشتی، مجازات آن که حبس است می تواند بین زمان 6 ماه الی 2 سال طول بکشد. همچنین در بعضی شرایط شخص تا مدت زمان معینی قابلیت و حق حق استفاده از دسته چک را ندارد.

مجازات مربوط به چک برگشتی فقط متوجه صادرکننده می باشد و ظهرنویس چک را درگیر نخواهد کرد. به کسی که چک را پشت نویسی کرده، ظهرنویس می گویند.

نقش وکیل متخصص در هزینه توقیف اموال چک برگشتی چیست؟

از مهم ترین مسائل در مبحث چک برگشتی این است که فرد شاکی ازین موضوع آگاهی کافی داشته باشد که می تواند از اموال صادرکننده چک برای منعفت و سود خودش بهره ببرد. توقیف اموال چک برگشتی از نظر قانونی و حقوقی دربرگیرنده مستثنیات دین برای صادرکننده است. به همین خاطر همه ی اموال فرد متهم را نمی توان توقیف کرد و یا به مزایده گذاشت.

با توجه به توضیحات گفته شده و کاش هزینه های پرداختی پروسه توقیف اموال، بهترین راه حل این است که با وکیل متخصص در هزینه توقیف اموال چک برگشتی مشورت کرد. وکیل متخصص و باتجربه در این زمینه به دلیل مسلط بودن به تمامی مسائل قانونی به آسانی می تواند تکلیف اموال صادرکننده چک را روشن کند.

چگونه کار خود را