بر اساس ماده 1107 قانون مدنی، فراهم کردن هزینه های زندگی زن که شامل مواردی مانند خانه، اثاثیه، غذا و دارو می شود، به معنای نفقه می باشد. نفقه از زمان عقد دائم بر همسر یا همان شوهر واجب است. البته که قانون میزان مشخصی را برای نفقه در نظر نگرفته، اما میزان مبلغ پرداختی به عنوان نفقه بر پایه ی شئونات خانوادگی زن و وضع مالی مرد و همچنین عرف آن منطقه است. طرح نفقه، در زمینه ازدواج دائم است و تنها اگر توافقی بین زن و مرد صورت گرفته باشد، نفقه می تواند در عقد موقت نیز مطرح باشد.

انواع نفقه

با استناد از حقوق اسلامی، با در نظر گرفتن ماهیت و احکام متفاوت، دو نوع نفقه داریم

نفقه همسر

انفاقی که شوهر باید به همسر خود بپردازد.

نفقه اقارب

انفاقی که در زمان نیازمندی همسر و فرزند، باید هزینه شود.

شروط پرداخت نفقه چیست؟

 قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران بیان کرده است که دو شرط اصلی برای الزام پرداخت نفقه از جانب زوج ضرورت دارد

دائمی بودن عقد نکاح

همانطور که قبل تر به آن اشاره شد، در عقود موقت مگر با ذکر شروطی در عقدنامه، نفقه ای به زوجه تعلق نمی گیرد.

تمکین زوجه از زوج

طبق قانون، عدم تمکین عام و خاص زوجه از زوج، سبب از بین رفتن حق زوجه در مورد دریافت نفقه می شود و اگر زوجه شکایتی را مبنی بر ترک انفاق مطرح کند، از جانب دادگاه پذیرفته نیست و مردود می شود.

تفاوت های نفقه همسر و نفقه اقارب

نفقه زن دارای ویژگی ها و مزایایی نسبت به نفقه اقارب می باشد

تقدم پرداخت نفقه همسر بر نفقه اقارب

در ماده ۱۲۰۳ قانون مدنی، نفقه زن بر نفقه اقارب مقدم آورده شده است. طبق این ماده، اگر فردی توانایی پرداخت همزمان نفقه زن و نفقه اقارب را نداشته باشد، نفقه زن بر دیگران مقدم خواهد بود.

یک جانبه بودن نفقه زن

بر اساس حقوق اسلام و ایران، نفقه همسر، وظیفه ای یک ‌جانبه می باشد و زن هرگز موظف به دادن نفقه به شوهر نیست؛ اما از سویی دیگر نفقه اقارب از تکالیف متقابل است؛ یعنی اگر پدر با شرایط مالی مساعد باید نفقه پسر فقیر را بدهد، در مقابل اگر پدر فقیر باشد، پسر با شرایط مالی مساعد لازم است نفقه پدر را پرداخت کند.

دین بودن نفقه زن

مطابق ماده ۱۲۰۶ قانون مدنی؛ اگر شوهر، نفقه زن را پرداخت نکند، بر ذمه او باقی می ماند. «نفقه گذشته زن که پرداخت نشده، به‌ صورت دین بر ذمه شوهر باقی می‌ماند و همسر حق مطالبه آن را دارد؛ برخلاف نفقه اقارب که نفقه گذشته قابل مطالبه نیست». علت باقی ماندن ان به صورت دین، معاوضی بودن نفقه همسر است. توجه شود همیشه نفقه اقارب ناظر به آینده است.

طلب ممتاز بودن نفقه

اگر شوهر ورشکست شود، زن بر سایر افراد طلبکار مقدم می شود. بر خلاف نفقه زن، نفقه اقارب، دارای این خصوصیت نیست. البته بجز نفقه فرزند، که طبق تبصره ۲ ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده بر سایر دیون ارجحیت دارد.

عدم تأثیر فقر و تمکن در نفقه

حتی اگر زن خودش ثروتمند باشد، باز هم می‌تواند از شوهردرخواست پرداخت نفقه داشته باشد. در حالی‌که برای نفقه اقارب، واجب بودن نفقه از یک طرف، به فقر شخص نفقه‌ گیرنده بستگی دارد و از طرف دیگر مشروط به تمکن منفق است. همچنین وضع اقتصادی شوهر، در مقدار نفقه ای که باید به زن پرداخت شود، در نظر گرفته نمی شود. این در صورتی است که نفقه اقارب، با توجه به وضع اقتصادی منفق یا همان شوهر تعیین می‌ شود واین نفقه تا حدی به او واجب است که در وضع معیشت دچار مضیقه و تنگنا نشود.

تناسب نفقه با وضع اجتماعی زن

مطابق ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی، نفقه همسر باید متناسب با وضع اجتماعی زن باشد. اما مطابق ماده ۱۲۰۴ قانون مدنی، نفقه اقارب فقط به اندازه ای است که نیاز آن ها برطرف شود و به توان انفاق کننده بستگی دارد.

تقدم نفقه زن بر مطالبات مربوط به حقوق عمومی

طبق ماده ۱۶۰ قانون مالیات‌های مستقیم و ماده ۴۹ قانون تأمین اجتماعی، طلب دولت بابت مالیات و مطالبات سازمان تأمین اجتماعی، که ناشی از اجرای قانون تأمین اجتماعی است، در شمار مطالبات ممتاز است. اما طبق قانون حمایت خانواده و نیز عموم تبصره ۲ ماده ۱۲ این قانون اقتضا می‌ کند که نفقه زن، بر طلب دولت بابت مالیات و طلب سازمان تأمین اجتماعی مقدم شود.

جزو نفقه قرار گرفتن خادم

بر خلاف نفقه اقارب، در نفقه همسر، خادم ممکن است جزو نفقه قرار گیرد که مواد ۱۱۰۷ و ۱۲۰۴ قانون مدنی به آن اشاره کرده است.

مشروط بودن نفقه زن

نفقه همسر، از جهت لزوم تمکین همسر، مشروط است که در ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی به آن اشاره شده است.

عدم رتبه ‌بندی در نفقه زن

اگر مرد چند همسر داشته باشد، در مورد نفقه، تقدمی در وجوب آن نسبت به همدیگر ندارند. ولی بر اساس ماده 1202 قانون مدنی، اقارب در خط عمودی نزولی، بر خط عمودی صعودی در موارد تعارض مقدم هستند.

نفقه فرزند

قانون مدنی در ماده ۱۲۰۴، از نفقه اقارب با عنوان تامین محل زندگی، لباس، غذا و وسایل زندگی در حد رفع نیاز و با در نظر گرفتن وضعیت مالی فرد انفاق کننده اشاره کرده است. در این میان فرزندان نیز جزو اقارب به حساب می آیند. وظیفه نفقه فرزند در قانون به پدر واگذاشته شده است. حال در این میان اگر پدر در قید حیات نباشد و فوت شود یا به علت عدم تمکن و استطاعت مالی وی، جد پدری وظیفه نفقه فرزند را دارد. در نهایت اگر هیچ کدام شرایط پرداخت نفقه را نداشته باشند، وظیفه نفقه فرزند بر عهده مادر است.

میزان پرداختی نفقه

میزان مبلغی که به عنوان نفقه باید پرداخت شود، در دادگاه های خانواده و با تشخیص کارشناس تعیین می شود. پس از پرس و جو از والدین فرزند و آگاهی از شرایط مالی آنها و نیازهای فرزند، نفقه فرزند را تعیین می کنند. در مسئله نفقه زن، زوجه حق درخواست نفقه زمان حال و گذشته را دارد، اما درخواست نفقه فرزند تنها در آینده خود او اتفاق بیوفتد و توانایی طلب نفقه گذشته را ندارد. نفقه فرزند اگر پدر در قید حیات باشد بر عهده ی پدر می باشد ولی اگر پدر نباشد و فوت شده باشد بر عهده پدر بزرگ یعنی پدرِ پدر است. اگر او نیز حضور نداشته باشد نفقه بر عهده مادر می باشد اگر مادر توان پرداخت نفقه فرزند را نداشته باشد، پرداخت آن در ابتدا به اجداد پدری فرزند و سپس به اجداد مادری او منتقل می شود. همچون نفقه زن، نفقه فرزند نیز بر اساس شرایط زندگی او و محل زندگی او و با توجه تصمیم کارشناس مربوطه مشخص می گردد. اگر پدر به هر دلیلی با وجود داشتن اموال از پرداخت نفقه سرپیچی کند، فرزندان می توانند از پدر خودشان به دلیل عدم پرداخت نفقه شکایت کنند.

نفقه فرزند تا چه سنی ادامه دارد؟

باید خاطر نشان کرد که تنها تا زمانی مشخص پرداخت کردن نفقه ی فرزند برعهده پدر است. معمولا نفقه پسر تا پایان تحصیلاتش با پدر است ولی بعد از آن پدر موظف به پرداخت نفقه نخواهد بود. در سویی دیگر پرداخت نفقه دختر مادامی که مجرد است و با شخصی ازدواج نکرده است بر عهده‌ی پدر می‌باشد. دقت شود دختری که ازدواج کرده و بعد از آن طلاق گرفته است، توانایی شکایت از پدر خود به دلیل عدم نفقه را ندارد

نفقه فرزند نامشروع

نفقه فرزند، شامل فرزند نامشروع نمی شود. زیرا ممکن است منتسب به پدر نباشد و یا در نبود موازین شرعی و قانونی تولد فرزند صورت گیرد. در این شرایط لازمه پرداخت نفقه، اثبات نسب بوده و اگر موارد دیگری وجود داشته باشد که توافق تولد فرزند به یکی از آن دو نفر (زن و مرد) در صورت تولد تعلق گیرد. ملاک رای دادگاه است.

نفقه فرزند در اثر تلقیح مصنوعی

فرزند حاصل از تلقیح مصنوعی، از افرادی ست که به طور قانونی نفقه به او تعلق خواهد گرفت و متعاقبا امکان الزام به پرداخت نفقه در حقش وجود خواهد داشت. کودکانی که توسط خانواده ای به سرپرستی قبول می شوند نیز از این حق قانونی بهره‌ مند هستند.

نظر قانون در رابطه باعدم پرداخت نفقه

درماده 53 قانون حمایت از خانواده، اعلام شده است: ((هرکس با داشتن استطاعت مالی، از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه خود امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می‌شود.)) این در حالی است که مطابق تبصره ماده موصوف، امتناع از پرداخت نفقه فرزندان ناشی از تلقیح مصنوعی یا کودکان تحت سرپرستی نیز مشمول مقررات ماده موصوف هستند؛ در نتیجه قانون از پدیده تلقیح مصنوعی حمایت کرده است چرا که از ابداعات نوین پزشکی می باشد، و همینطور خودداری از پرداخت نفقه فرزند ناشی از تلقیح مصنوعی یا تحت سرپرستی را جرم تلقی کرده و و آن را قابل مجازات دانسته است.

نفقه فرزند و نحوه ی دریافت و طلب کردن آن

دو حالت کلی در مطالبه نفقه فرزند وجود دارد

در صورتی که دعوی به وسیله شخص فرزند صورت گیرد

اگر دعوا توسط خود فرزند مطرح شود، باید به بلوغ رسیده باشد که در مورد دختران در سن 9 سالگی و در مورد پسران در سن 15 سالگی اتفاق می افتد. علاوه بر بالغ بودن، باید سفیه نیز باشد. قانون در این نقطه دچار اعتراض شده است، چرا که در تبصره ۲ ماده ۱۲۱۰ شرط کافی برای رشید بودن، رسیدن به سن بلوغ تلقی شده است. اما در تبصره دیگری از همین ماده، دخل و تصرف در اطفال بالغ را مشروط بر اثبات رشید بودن وی دانسته است. رای وحدت رویه هم در برطرف ساختن این تعارض نتوانسته موفق عمل کند. از این رو در دادگاه ها، مطابق با رویه پیشین، از سن ۱۸ سالگی به عنوان سن رشد یاد کرده و از فرزندان زیر ۱۸ سال، علی رغم رسیدن به سن بلوغ، حق اقامه دعوی مالی به صورت مستقل را سلب می نمایند. اگر فرزندان به سن بلوغ نرسیده باشند، برای اقامه دعوی مستقل باید از دادگاه حکم رشد بگیرند.

دعوی توسط مادر مطرح شود

در حالتی که مادر که حضانت و سرپرستی فرزند را بر عهده دارد، توانایی اقامه دعوی علیه پدر یا جد پدر برای فرزند خود را دارد.

عدم پرداخت نفقه، جرم تلقی می شود؟

مطابق ماده ۵۳ قانون حمایت از خانواده عدم پرداخت نفقه، جرم در نظر گرفته شده است. طبق این ماده: (( هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و در صورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود )). در این رابطه باید بدانید حتی اگر فرزند توسط خانواده ای به سرپرستی گرفته شده باشد، و یا فرزند خونی نباشد یا برگرفته از تلقیح مصنوعی باشد، این ماده شامل حال او می شود و پرداخت نفقه ان اجباری است.

شیوه درخواست نفقه

اگر دختر به سن نه سالگی و پسر به سن پانزده سالگی نرسیده باشد، مادر توانایی دارد به جای ایشان از پدر درخواست نفقه کند. از سن پانزده سالگی پسر و نه سالگی دختر تا سن هیجده سالگی زمانی خود فرد توانایی درخواست نفقه را دارد که حکم رشد از دادگاه بگیرد و پس از سن هیجده سالگی خود فرد میتواند نفقه را به طرفیت انفاق دهنده مطالبه کند. در طلاق توافقی و طلاق یکطرفه نیز چنانچه طرفین فرزند مشترکی داشته باشند دادگاه مکلف است که تکلیف پرداخت نفقه را مشخص کند.

تعدیل نفقه با تغییر تورم

حکم دادگاه در خصوص نفقه فرزند یا نفقه زن، وحی منزل نیست. بدین معنا که اگر اثبات شود که شرایط زندگی متفاوت شده است، مثلا نرخ تورم بالا رفته است، میتوان از دادگاه درخواست تعدیل نفقه کرد که با شرایط جدید مطابقت داشته باشد.

دادگاه چگونه نفقه را تعیین می کند؟

معمولاً دادگاهها تعیین میزان نفقه را به کارشناس مربوطه واگذار میکنند. پس از تعیین کارشناس رویه به این صورت است که کارشناس با والدین فرزند تماس میگیرد و سوالاتی را در خصوص فرزند، وضعیت گذشته آن و شغل والدین میپرسد. باید بدانید که میزان نفقه در پرونده های مختلف متفاوت است و این میزان بسته به زندگی در شهرهای بزرگ و کوچک یا روستا، میزان تحصیلات فرزند و حتی محل زندگی والدین و درآمد انها متفاوت است ولی در هر حال نفقه باید شامل هزینه های ابتدایی زندگی که هر شخص برای گذران زندگی خود به آنها احتیاج دارد باشد.

آیا مادر شاغل میتواند نفقه فرزند را از پدر بخواهد ؟

وضعیت مالی و اقتصادی مادر، تاثیری بر میزان نفقه فرزند و پرداخت آن ندارد. اگر مادر در شرایط رفاهی مناسب باشد و تحصیلات عالیه داشته باشد و استقلال مالی داشته باشد، میزان نفقه فرزند او بیشتر از نفقه معمول برای فرزندان مادران خانه دار است.

آیا هزینه تحصیل هم جز نفقه فرزند است؟

مادامی که تحصیل، امری ضروری تلقی گردد، سرپرست موظف به پرداخت نفقه خواهد بود. نکته حائز اهمیت اینکه در صورتیکه فرزند قصد تحصیل در دانشگاه را داشته باشد، اجباری بر سرپرست برای پرداخت هزینه تحصیلی در دانشگاه نخواهد بود.

نقش وکیل متخصص در نفقه فرزند چیست؟

داشتن وکیل در زمینه مطالبه نفقه، با توجه به دانش حقوقی که دارد به روند پرونده بسیار کمک میکند. همچنین در میزان زمانی که زن یا مرد در دعاوی خانوادگی مانند نفقه فرزند از دست می دهند، صرفه جویی می شود و رسیدگی سریعتر صورت می گیرد. اگر وکیل نفقه فرزند، درخواست را پیگیری کند نیازی به حضور زن یا مرد در دادگاه نخواهد بود و تمامی مراحل از طریق وکیل دنبال می شود. از سمت دیگر اگر شوهر حاضر به پرداخت نفقه زن یا نفقه فرزند نشد، وکیل توانایی دارد با تکیه بر قانون، اقدام به جلب وی نماید و نیازی به پیگیری و حضور زن جهت دستگیری و جلب مرد نخواهد بود. در نهایت نیز با اثبات این که مرد نفقه را پرداخت نمی کند، وکیل می تواند درخواست طلاق زن را در صورت نیاز، بدهد.

چگونه کار خود را به بهترین وکیل نفقه فرزند بسپاریم؟

بهترین وکلا برای شما کسانی هستند که تخصص در نفقه فرزند دارند.

برای انتخاب بهترین وکیل برای شما، دادسان شرایطی از جمله

• رزومه و قیمت پیشنهادی از چند وکیل
• هزینه مشاوره اولیه
• پیشنهاد متنی از چند وکیل متخصص کار خود
• امتیاز سایر کاربران به وکلا

را در نظر گرفته است و کافی است درخواست خود را ثبت فرموده تا موارد فوق را از چند وکیل دریافت بفرمائید.

هزینه ی اخذ وکیل برای نفقه فرزند چگونه است؟

هزینه ی اخذ وکیل برای نفقه فرزند معمولا درصدی از مبلغ مورد مطالبه می باشد.

هزینه مشاوره از وکیل متخصص نفقه فرزند در بازه قیمتی زیر قرار دارد.